بیماری التهابی لگن (Pelvic Inflammatory Disease) یا به اختصار PID عبارتست از عفونت اعضای تولید مثل فوقانی زن، PID می تواند سرویکس را درگیر کند و باعث سرویسیت موکوپورولان شود، یا رحم را مبتلا کند و باعث آندومتریت گردد، یا لوله های فالوپ را درگیر نماید و سبب سالپنژیت شود و گاه تخمدان ها را مبتلا سازد و باعث اووفوریت گردد. PID شایع ترین علت قابل پیشگیری ناباروری در آمریکاست. ناباروری در ۲۰ درصد زنان مبتلا به PID بروز می کند. یک سوم زنان با سابقه ی PID مجددا دچار عفونت می شوند. PID معمولا در زنان فعال از نظر جنسی بروز می کند.
۱0 تا ۲۰ درصد مبتلایان به سرویسیت گونوکوکی یا کلامیدیایی به طرف PID پیشرفت می کنند. فاکتورهای خطر PID عبارتند از شرکای جنسی متعدد، سوء استفاده ی جنسی، سن جوان، ایدز، واژینوز باکتریال، سابقه دیگر موارد STDs ، دوش واژینال و استفاده از IUDs.
خطر PID با کنتراسپشن باریر و حاملگی کاهش می یابد ولی PID می تواند در تریمستر اول حاملگی بروز کند و باعث از دست دادن جنین گردد. TL دوطرفه حفاظت در مقابل PID ایجاد نمی کند ولی شدت بیماری ممکن است کمتر باشد.

✍ در واقع PID عفونت بالارونده از سرویکس یا واژن به آندومتر یا لوله های رحم یا بعد از آن است یعنی میتواند پریتونیت، پری هپاتیت یا آبسه ی لگن ایجاد کند. طیف PID عبارتست از سالپنژیت، آندومتریت، آبسه ی توبو-اوارین (TOA) و پریتونیت.

✍ عفونت معمولاً به علت باکتری ها بروز می کند که وارد واژن می شوند و غالباً در جریان مقاربت جنسی صورت می گیرد. معمولا PID ناشی از باکتریهایی است که باعث گونوره آ (نیسریاگونوره ا) یا عفونت کلامیدیایی (کلامیدیا تراکوماتیس)می شوند که خود بیماری منتقله ی جنسی (STD) هستند.
حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصد عفونت ها پلی میکروبیال هستند و شامل بی هوازی ها، گاردانلا واژینالیس، میله ای های گرم منفی روده ای، هموفيلوس انفلونزا، استرپتوکوک آگالاکتیه، میکوپلاسما هومینیس و اوره آپلاسما اوره آليتيکوم می شوند. PID ممکن است در مناطق آندمیک به علت سل بروز کند.

✍ آندومتریت: درد و خونریزی واژینال وجود دارد. اگر آندومتریت تنها تظاهر PID باشد درد حرکت سرویکس، آدنکس و کوآدران تحتانی، شدید نیست.

✍ سالپنژيت : درد دوطرفه ی قسمت تحتانی شکم و لگن، تهوع، استفراغ و پیشرفت به طرف نشانه های صفاقی:
1-سرویسیت موکوپورولان با ترشحات واژن، تندرنس آدنکس، رحم و حرکت سرویکس یا تورم در معاینه.
2-تب (یک سوم موارد)، افزایش ESR (۷۵ درصد موارد)، لکوسیتوز (۶۰ درصد موارد).

✍ پری هپاتیت و پری آپاندیسیت:
1-سندروم Fitz-Hugh-Curtis: سندروم FHC یا پری هپاتیت همراه با سالپنژیت در ۳ تا ۱۰ درصد موارد PID که غالبا ناشی از کلامیدیاست ولی می تواند ناشی از نیسریا گونوره آ باشد، درد طرف راست یا دوطرفه ی کوآدران فوقانی و گاه صدای مالش (Friction Rub) کبدی.
2-پری آپاندیست در تقریباً ۵ درصد مبتلایان به PID ناشی از گونوکوکسی یا کلامیدیا.

✇ مهم:
شایع ترین علامت PID، درد قسمت تحتانی شکم است و دیگر علایم شایع عبارتند از ترشحات غیرطبیعی واژن، خونریزی واژینال، خونریزی بعد از مقاربت، دیسپارونی، علایم تحریک ادراری، تب، کسالت، تهوع و استفراغ، یافته های معاینه ی فیزیکی عبارتند از تندرنس بخش تحتانی شکم، سرویسیت موکوپورولان، تندرنس حرکت سرویکس و تندرنس رحم یا آدنکس. تندرنس یک طرفه ی آدنکس و توده یا پری قابل لمس دلالت بر TOA دارد. تندرنس RUQ به ویژه همراه با یرقان حاکی از سندروم FHC می باشد. PIDممکن است علامتی ایجاد نکند.

✍ آبسه ی لوله ای - تخمدانی (TOA) معمولاً به عنوان عارضه ی PID
✍ پاره شدن کیست تخمدان، آندومتریت، حاملگی نابه جا، سقط خودبه خودی، سقط عفونی
✍ تورشن آدنکس (ضمایم رحم شامل لوله های رحمی، لیگامان ها و تخمدان ها)
✍ آپاندیست یا دیورتیکولیت، کوله سیستیت، گاستروآنتریت
✍ سیستیت یا پیلونفریت، کولیک کلیوی

✍ شرح حال و معاینه ی فیزیکی
✍ ارزیابی آزمایشگاهی
✍ سونوگرافی، MRI
✍ بیوپسی آندومتر
✍ کولدوسنتز
✍ لاپاروسکوپی
✍ ضد درد
✍ هیدراسیون وریدی
✍ آنتی بیوتیک
✍ خارج کردن IUD
✍ پذیرش
✍ آموزش بیمار

✍ شرح حال و معاینه ی فیزیکی : PID یک تشخیص بالینی است. با وجود علایمی چون درد لگن، تندرنس، ترشحات آندوسرویکس با افزایش PMN، شروع با قاعدگی، سابقه ی خونریزی قاعدگی غیرطبیعی همراه با درد تقریباً در ۴۰ درصد زنان، وجود IUD، تماس جنسی با مرد دارای اورتریت می توان وجود PID را پیش بینی کرد. اصول درمان PID براساس معیارهای تشخیصی CDC عبارتند از:
1-گروه یک : حداقل معیارها (درمان تجربی در صورت عدم وجود اتیولوژی توجیه کننده ی یافته ها، تندرنس رحم یا آدنکس، تندرنس حرکت سرویکس)
2-گروه دو: معیارهای اضافی (درجه ی حرارت دهانی بیش از ۳۸.۳ درجه ی سانتی گراد، ترشحات موکوپورولان غیرطبیعی از سرویکس یا واژن، CRP مثبت، شواهد آزمایشگاهی عفونت سرویکس با نیسریا گونوره آ یا کلامیدیا تراکوماتیس از طریق کشت یا روش پروب DNA )
3-گروه سه: معیارهای ویژه (تأیید لاپاروسکوپیک، سونوگرافی ترانس واژینال یا MRI حاکی از و جود لوله های ضخیم پر از مایع با یا بدون مایع آزاد در لگن یا کمپلکس لوله ای تخمدانی، بیوپسی آندومتر حاکی از اندومتریت)

✍ ارزیابی آزمایشگاهی : توجه داشته باشید ارزیابی آزمایشگاهی باید شامل تست حاملگی، پرب مرطوب (Wet Prep) و سواب آندوسرویکس برای گونوره ا و کلامیدیا باشد. افزایش WBC (لکوسیتوز) ، ESR و CRP مثبت از PID حمایت می کنند.

✍ سونوگرافی، MRI: سونوگرافی ترانس واژینال (TVS) برای تعیین TOA که به صورت کمپلکس توده ی آدنکس با اکوی داخلی متعدد دیده می شود، به کار می رود. اگر بیمار مشکوک به TOA یا آبسه ی لگنی باشد، سونوگرافی یا MRI انجام میگیرد.

✍ بیوپسی آندومتر، کولدوسنتز، لاپاروسکوپی : اقداماتی چون بیوپسی آندومتر، کولدوسنتز و لاپاروسکوپی به تشخیص کمک می کنند ولی استفاده از آن ها در بخش اورژانس محدود است.

✇ هشدار:
درد یکطرفه یا توده لگنی و یافته های بالینی آتیپیک یا پاسخ ضعیف به درمان مناسب، از اندیکاسیون های لاپاروسکوپی هستند.

✍ ضد درد، هیدراسیون وریدی : در صورت نیاز تجویز ضد درد مثل مفنامیک اسید و هیدراسیون وریدی بیمار با مایعات کریستالوئید (LR، NS) انجام می شود.

✍ آنتی بیوتیک : آغاز فوری آنتی بیوتیک های وسیع الطیف، پیامدهای طولانی مدت بیماری را بهبود می بخشد. ۶۰ تا ۸۰ درصد TOA، تنها به درمان آنتی بیوتیک جواب می دهد و الباقی نیازمند درناژ هستند.
1-درمان تزریقی : سفوتتان وریدی یا سفوکسیتین وریدی به علاوه ی داکسی سیکلن وریدی یا خوراکی تا ۴۸ ساعت بعد از بهبودی و سپس داکسی سیکلن خوراکی تا تکمیل دوره ی درمان ۱۴ روزه:
Cefotetan (Cefotan, Inj 2g, B) 2g IV q12h.
Cefoxitin (Mefoxin, Inj 2g, B) 2g IV q12h.
Doxycycline (Vibramycin, Cap. 100mg, lnj 100mg, D) 100mg IV/PO q12h
جانشین درمان فوق عبارتست از کلیندامایسین وریدی به علاوه ی جنتامایسین تزریقی تا ۴۸ ساعت بعد از بهبودی و سپس تکمیل دوره ی درمان با داکسی سیکلن خوراکی یا کلیندامایسین خوراکی تا ۱۴ روز.
Clindamycin (Cleocin, lnj 150mg/ml, B) 900mg IV q8h.
Gentamicin (Garamycin, Inj 80mg/2ml, D) 2mg/kg IV/IM load then 1.5mg/kg q8h.
Doxycycline (Vibramycin, Cap 100mg, D) 100mg PO q12h.
Clindamycin (Cleocin, Cap 150mg, B) 450mg PO q6h.
2-درمان سرپایی: درمان سرپایی (Outpatier) با دو روش ذیل صورت می گیرد :
الف -اوفلوکساسین خوراکی برای ۱۴ روز یا لووفلوکساسین خوراکی برای ۱۴ روز به علاوه ی مترونیدازول خوراکی برای ۱۴ روز.
Ofloxacin (Floxin, Tab 200, 300, 400mg, C) 400mg PO q12h.
Levofloxacin (Levaquin, Tab 250, 500mg, C) 500mg PO q24h.
Metronidazole (Flagyl, Tab 250mg, B) 500mg PO q12h
ب - سفتریاکسون SD IM به علاوه ی داکسی سیکلن خوراکی و مترونیدازول خوراکی برای ۱۴ روز.
Ceftriaxone (Rocephin, In 250mg, B) 250mg IM SD.
Doxycycline (Vibramycin, Cap 100mg, D) 100mg PO q12h.
Metronidazole (Flagyl, Tab 250mg, B) 500mg PO q12h

✍ خارج کردن IUD: هرگونه IUD بعد از آغاز آنتی بیوتیک تراپی باید خارج شود.

✍ پذیرش : اندیکاسیون های بستری کردن بیمار در بیمارستان عبارتند از بیماری شدید (تهوع و استفراغ)، ناتوانی در تحمل درمان ها یا مایعات خوراکی، احتمال وجود عفونت بی هوازی (مصرف IUD، مشکوک به آبسه، Instrumentation اخیر)، تشخیص نامطمئن، سرکوب ایمنی، حاملگی، سن بالا، ابتلا به HIV، درمان سرپایی ناموفق قبلی، احتمال ناباروری.
ارزیابی بیمار طی ۷۲ ساعت در مورد پاسخ به درمان لازم است. عوارض دیررس PID عبارتند از ناباروری (۱۱ درصد بعد از حمله ی اول، ۲۳ درصد بعد از حمله ی دوم و ۵۴ درصد بعد از حمله ی سوم یا بیشتر)، حاملگی نابه جا (افزایش ۷ برابر)، درد مزمن لگن (افزایش ۷ برابر) و سالپنژیت عود کننده.

✍ آموزش به بیمار: بیمار باید در جهت جلوگیری، تحمل درمان و نیاز به درمان تمام شرکای جنسی، آموزش ببیند. ارجاع بیمار برای آزمایش تشخیصی STD از جمله HIV و سیفیلیس لازم است. غربالگری زنان جوان از نظر کلامیدیا و براساس خطر می تواند انسیدانس PID را کاهش دهد.